Sve veći broj univerziteta, akademskih institucija i naučnih udruženja širom svijeta prekida saradnju s izraelskom akademskom zajednicom, uz tvrdnje da je ona saučesnik u postupcima izraelske vlade prema Palestincima, piše Guardian.
Prema podacima Ministarstva zdravstva u Gazi, u toj je teritoriji ubijeno više od 63.000 ljudi – većinom civila – a stvarni broj stradalih vjerovatno je daleko veći. Eksperti UN-a potvrdili su da su dijelovi Gaze, od kojih su mnogi pretvoreni u ruševine, pogođeni “vještački izazvanom” glađu.
Kao odgovor, sve više akademskih institucija prekida veze s izraelskim univerzitetima. Prošle godine Savezni univerzitet Ceará u Brazilu otkazao je inovacijski samit s izraelskim univerzitetom, dok su brojni univerziteti u Norveškoj, Belgiji i Španiji raskinuli saradnju. Ove godine pridružio se i Trinity College u Dublinu.
Univerzitet u Amsterdamu ukinuo je program razmjene studenata s Hebrejskim univerzitetom u Jerusalemu, dok je Evropsko udruženje socijalnih antropologa najavilo da neće sarađivati s izraelskim institucijama, pozivajući svoje članove da učine isto.
Iako ne podržavaju svi univerziteti generalni akademski bojkot, pokret odražava zabrinutost zbog bliske povezanosti izraelske akademije s vojskom i državnim strukturama.
Kritike i podjele u Evropi
Stephanie Adam iz Palestinske kampanje za akademski i kulturni bojkot Izraela izjavila je da su izraelske akademske institucije saučesnice u “izraelskom decenijama dugom režimu vojne okupacije, kolonijalnog aparthejda i sada genocida”, te naglasila da postoji “moralna i pravna obaveza univerziteta da prekinu veze s izraelskim univerzitetima koji su u tome saučesnici”.
U Velikoj Britaniji, Francuskoj i Njemačkoj malo je institucija najavilo prekid saradnje. Organizacija Universities UK saopćila je da ne podržava akademski bojkot, pozivajući se na akademsku slobodu. Slično se izjasnilo i Kraljevsko društvo.
Nobelovac Venki Ramakrishnan, bivši predsjednik Kraljevskog društva, rekao je za Guardian da ima “podijeljene osjećaje”.
“S jedne strane, izraelski napadi na Gazu su krajnje nesrazmjerni, nanoseći ogromnu štetu civilima, uključujući hiljade djece. S druge strane, mnogi izraelski akademici koje poznajem, a neki su mi i prijatelji, preziru Netanyahua i njegovu vladu. Bojkot bi kaznio one koji nisu odgovorni za poteze vlade, a zapravo suosjećaju s Palestincima.”
Ilan Pappé: Izraelska akademija je dio represivnog sistema
Međutim, izraelski historičar i politolog Ilan Pappé osporio je tvrdnje da većina izraelskih akademika suosjeća s Palestincima.
“Da je to tačno, vidio bih ih među nekoliko stotina hrabrih Izraelaca koji demonstriraju protiv rata jer je genocidan – a ne zato što ne vraća taoce”, rekao je, naglasivši da većina izraelskih akademika ne odbija službu u vojsci.
“Oni pružaju kurseve i diplome tajnim službama, policiji i državnim agencijama koje svakodnevno tlače Palestince”, dodao je.
Za njega je akademski bojkot “oštra, ali nužna poruka izraelskim institucijama, podsjećajući ih na odgovornost za saučesništvo u represivnom sistemu koji traje već 77 godina”.
Britansko-palestinski hirurg Ghassan Soleiman Abu-Sittah, rektor Univerziteta u Glasgowu, rekao je da studenti i akademici širom Britanije traže bojkot Izraela, ali da uprave univerziteta blokiraju te inicijative.
“Moralna osuda izraelskih postupaka tjera sve više akademika da sami, nezvanično, odlučuju kako neće imati zajedničke projekte s Izraelcima”, istakao je.
Učinak na izraelsku akademiju i ekonomiju
Iako neki izvori iz izraelske akademije tvrde da bojkot zasad ne utiče na njihov rad, analitičari upozoravaju da bi širenje pokreta moglo ozbiljno pogoditi izraelske istraživače, posebno zbog važnih veza s američkim i evropskim univerzitetima.
Zabrinutost je izražena i zbog mogućih blokada istraživačkog finansiranja. Od 2021. Izrael je iz evropskog programa Horizon Europe primio 875,9 miliona eura, no Evropska komisija je u julu predložila djelimičnu suspenziju učešća Izraela.
Iako je suspenzija trenutno malo vjerovatna – jer se deset država članica protivi – postoji bojazan da bi Izrael mogao biti isključen iz nasljednog programa koji počinje 2028. godine.
U maju 2024. izraelska vlada izdvojila je 22 miliona eura za borbu protiv palestinskog bojkota, ali je učešće izraelskih istraživača u evropskom finansiranju već počelo opadati.
Rizik od “odljeva mozgova”
Podaci pokazuju da je u 2025. samo deset mladih istraživača iz Izraela dobilo prestižne evropske grantove, u poređenju s 30 godinu ranije. Strahuje se da bi uskraćivanje sredstava i prekid prestižnih saradnji moglo potaknuti masovni odlazak naučnika iz Izraela, što bi dodatno pogodilo osjetljive oblasti poput medicine.
Dok izraelski istraživači tvrde da je akademija pogrešna meta, neki stručnjaci naglašavaju da bojkot ipak ima snažan učinak.
“Sama prijetnja akademskim bojkotom dovoljna je da natjera izraelsku vladu da okonča ovaj genocid”, poručio je Abu-Sittah.
Pratite nas i na Twitteru, Facebooku i Instagramu.
