Titanijum dioksid zavodi potrošače: prehrambeni proizvodi kao deserti, mocarela, supe iz kesice, peciva, prelivi za salate izgledaju svježije i privlačnije ako u sebi imaju dodatak E171. Velika sposobnost ove materije da reflektuje svjetlost i da boji u bijelo dovela je do primjene i to ne samo u prehrambenoj industrii već i u proizvodnji kozmetičkih preparata kao što su paste za zube, sa oznakom CI77891, pomade za sunčanje. U lijepilima, gumama, lakovima pa čak i u betonu se takođe često nalazi titanijum dioksid.
Proizvodnja titanijum dioksida spada u poslove sa ogromnim obrtom. U svijetu se godišnje proizvede između četiri i pet miliona tona, od toga više od milion tona otpada na Evropu.
Zabrana poslije dugogodišnjeg preispitivanja
Prehrambena industrija će na tržištu Evropske unije morati ubuduće da se odrekne upotrebe titanijum dioksida. Evropska komisjia je poslije višegodišnjih pregovora 14. januara 2022. zabranila njegovu primjenu kao prehrambenog aditiva. „Sa današnjom zabranom, uklanjamo aditiv koji više ne važi kao bezbjedan”, rekla je komesarka Evropske unije Stela Kirijakides.
Francuska je taj korak preduzela već 2020. Poslije toga su mnoge firme iz prehrambene branše preventivno prestale da upotrebljavaju avaj aditiv.
U proljeće 2021. je Evropska komisja na osnovu prerađenog prijedloga Evropske agencije za bezbijednost hrane (EFSA) već predložila zabranu. Agencija nije mogla pronaći direktne dokaze za toksično dejstvo, ali nije mogla ni isključiti negativni uticaj na ljudski organizam kao i kancerogenost supstance. Agencija je zbog toga dala preporuku da se aditiv izbaci iż hrane.
Koliko je opasan E171?
Već godinama se sumnja da titanijum dioksid može izazvati rak. Francuski naučnici su 2017. dokazali da kod pacova redovno oralno uzimanje aditiva E171 dovodi do slabljenja imunskog sistema i upale crijeva. Dokazano je da supstanca probija membranu crijeva i u obliku nanočestica dospijeva u krv. Još nije jasno da li titanijum dioksid može da savlada i krvno-moždanu barijeru, koja štiti mozak od štetnih materija.
Uslijedila su brojna istraživanja, njih su proveli i stručnjaci francuske Agencije za bezbijednost hrane, zaštitu okoline i zaštitu na radu. Ta istraživanja nisu otklonila sumnje u bezbijednost aditiva.
Promjena viđenja titanijum dioksida
Odlučujuće su bile indicije da bi titanijum dioksid mogao da utiče na ljudski genom. Nakon temeljne provjere Evropska agencija za bezbijednost hrane nije mogla da isključi mogućnost toksičnog djelovanja na gene. To je razlog skidanja titanijum dioksida sa liste bezbjednih aditiva.
Njemački Savezni institut za savladavanje rizika (BfR) ima isto mišljenje. Ali i ukazuje na to da bi se za konačan sud morale otkloniti naučne nejasnoće. Udruženje evropskih proizvođača titanijum dioksida (TDMA) ima naravno suprotan stav, tvrdeći da mišljenje Evropske agencije o aditivu E171 u osnovi ima pogrešne pretpostavke, te da materijali za testiranje nisu bili reprezentativni.
Opasnost od udisanja
Zabrana stupa na snagu za pola godine i odnosi se isključivo na aditiv u prehrambenim proizvodima. U drugim oblastima se titanijum dioksid može i dalje koristiti. Ali je moguće da ova supstanca nije štetna samo u hrani. Odbor za procjenu rizika Evropske hemijske agencije je titanijum dioksid 2017. godine deklarisala kao „vjerovatno kancerogen pri udisanju”. A u vazduh, a time i u pluća supstanca može dospjeti, kada se sprejem raspršuju lakovi koji je sadrže ili prskanjem zaštitne kreme na kožu. A i kada se trljanjem skida supstanca koja sadrži titanijum dioksid.
Često se pri izgradnji puteva zrnevlje titanijum dioksida uvalja u beton. Uloga mu je da vezuje štetne materie kao što je azot-dioksid. Do sada nedostaju konačni dokazi za kancerogenost titanijum dioksida, rasprava o tome se i dalje vodi nesmanjenom žestinom.
Zdravstvene institucije i prehrambena industrija
Zaštita potrošača na nivou Evropske unije podrazumijeva i donošenje pravnih propisa u cilju te zaštite. Ako sumnja u bezbijednost neke suptance ne može biti otklonjena, onda se produkt preventivno zabranjuje.
S druge strane, hemijska industrija se pribojava da bi zabrana koja se odnosi na prehrambene proizvode mogla da se prenese i na ostale proizvode koji sadrže tatanijum dioksid. Da bi to spriječila hemijska industrija će pokušati da diskredituje dosadašnje i sve buduće rezultate naučne provjere štetnosti. Ovom zabranom aditiva E171 u prehrambenim proizvodima ni izdaleka nije završena dabata između hemijske industrije i zdravstvenih vlasti.
Pratite nas i na Twitteru, Facebooku i Instagramu.
